بازنگری

بازنگری
پس از سالها عادت برگرداندن rise and fall به ظهور و سقوط، چیزی در سرم جرقه زد.

فیلمی دربارهٔ امپراتوری رم یا روم تماشا می‌کردم با همین عنوان که ترکیب جفتی ِ رایجی در میان اهل قلم در زبان انگلیسی است. یادم آمد نوروز 57 مطلبی پر و پیمان از ماهنامهٔ‌ آمریکایی اسکوایر به فارسی برگرداندم با عنوان "ظهور و سقوط تایم" (و بعدها کتابی با عنوان ظهور و سقوط قدرتهای بزرگ).

یک نکتهٔ جالبش قابل چاپ نبود: پس از ماجرای گرفتاری خواهر شاه در فرودگاه سویس،‌ وقتی شاه با هنری لوس، بنیانگذار مجلهٔ تایم، رفیق شد پروندهٔ مطالب مربوط به ایران از آرشیو مجله به اتاق رئیس رفت و همان جا ماند ـــــ یعنی از این به بعد هرکس بخواهد دربارهٔ آن کشور چیزی بنویسد باید اول اجازه بگیرد.

بعد دیدیم خواندنیها مطلب ما را تجدید چاپ کرده با عنوان "ظهور و صعود تایم". همکارها پوزخند زدند اما کسی پیشنهاد نکرد اعتراض کنیم. آن هفته‌نامه راستهٔ کار امثال ما نبود و علی‌اصغر امیرانی،‌ مدیر و سردبیرش، حتماً می‌دانست تیتر مطلب صفحهٔ فرهنگ آیندگان اگر هم غلط باشد تصحیح‌کردنش در حد او نیست.

اما آدمی بود بانفوذ، خطرناک و متهور. در دعواهای داخلی هیئت حاکمه صریحاً جانبداری می‌کرد، یک طرف را خائن می‌خواند و جان به‌ در می‌‌‌برد. سرانجام در یکی از آخرین شماره‌های مجله‌اش در نیمهٔ‌ بهمن 57 تیتر زد: "صد شُکر که این آمد و صد حیف که آن رفت." در اولین فرصت گذاشتندش سینهٔ دیوار. یک بدنام تاریخ مطبوعات، و حسین فاطمی یک خوشنام تاریخ مطبوعات است. اگر هیئت ممتحن بیطرف در کار باشد و فقط متون را بخواند، بعید می‌دانم بتوان صرفاً حسب ژست و فیگور و قیافه و شهادت و خوشنامی نمره داد.

خوانندگان امیرانی نه روشنفکران جوان ناراضی، بلکه مقامهای دولت و باسوادهای قدیمی بودند که وقت و حوصلهٔ مجله‌ورق‌زدن نداشتند اما لازم می‌دیدند بدانند در مملکت چه خبر است و کی چی نوشته، از جمله در سرگل مطالب نشریات خواص‌پسند.

ظاهراً چنان به امدادهای غیبی و آشکار ایالات متحده ایمان داشت که مثلاً قصیده چاپ می‌کرد از فاضل انجمن ادبی که کلمهٔ نیکسون را مترادف نیکبخت گرفته بود: در واقع ماساژ احساسات همایونی، وگرنه نیکسونْ خاک‌برسرترین رئیس جمهور آمریکا شد. در این یکی "ببرّان و بچسبان" (عنوانی که به خواندنیها داده بودند) هم لابد فکر کرده بود مجلهٔ آمریکایی ِ طرفدار شاهنشاه فقط می‌تواند صعود ‌کند، سقوط هرگز.

درهرحال، اگر بخواهم آن عبارت را بار دیگر به فارسی برگردانم می‌گذارم: فراز و فرود.
3 بهمن 89

نقل مطالب اين سايت با ذكر ماخذ يا با لينك آزاد است.