دههٔ ۸۰ با جاری‌شدن سیل پول نفت ِ بشکه‌ای بالای صد
دلار و ورود اصطلاح ”گونی ِ پول“ به فرهنگ
اداری‌ــ‌ـمالی ایران، قدرتمندانی که دستشان به خزاین بانکها می‌رسید
هر جا زمینی مصادره و غصب کردند، از شهرداری و سازمان منابع طبیعی
گرفتند، خریدند یا تغییر کاربری دادند، با برنامهٔ بالابردن برج به
گودبرداری پرداختند.
در ایران افرادی که در ”پارتی
مختلط شبانه“ یا روز روشن روی پشت‌بام اقدام به ترقـّص و ضبط فیلم و
پخش در شبکه‌های اجتماعی کنند به اتهام اشاعهٔ فساد کیفر می‌بینند.
به السّابقون والسّارقون/ اولئک گانگسترون هم که دست به دزدیهای هنگفت
می‌زنند و بار ِ تا هفت‌پشت‌شان را می‌بندند اتهام فساد مالی وارد
می‌شود. در زبان عادی و غیراداری به اقدام اول می‌گویند خوش‌گذراندن،
به دومی می‌گویند دزدی. رژیم سابق هم واژهٔ فساد را به کلمات عریان و
همه‌فهم دزدی و اختلاس ترجیح می‌داد.
محتوای فایل جوادگیت شاهد
درستی ِ الرأی‌العام و حرفهایی است که در جامعه جریان دارد و کسانی با
برچسب ’رانندهٔ تاکسی‘ سعی در تخطئه‌اش دارند. حرفهای وزیر مملکت
تأیید میکند کولرساز و فروشندهٔ مینی‌سوپر گرچه به اطلاعات دقیق
طبقه‌بندی‌شده دسترسی ندارند در مورد حکمرانی و حکمرانان اساساً غلط فکر
نمی‌کنند.
در مطبوعات ِ پانزده سال ِ منتهی
به شهریور ۲۰ کمتر مطلبی سیاسی‌ـــاجتماعی که بتوان نظر شخصی رده‌بندی
کرد به چشم می‌خورد. نـُطـُق‌کشیدن قدغن بود. تحمیل سکوت به زیان خود
آمر مطلق هم تمام شد: حتماً موافقانی داشت اما آنچه دربارهٔ جامعه
منتشر می‌شد امریهٔ شهربانی را به یاد می‌آورد.
در سوی دیگر،
دهه‌های ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ که دورهٔ شکوفایی مطبوعات بود نشریات
میانه‌به‌بالا کمتر مطلبی که آن فرد آمر موضوع اصلی باشد نوشتند.
فقط
محدودیت سانسور نبود. حتی در نشریات زیرزمینی و در خارج تمایل همراه
با تحقیر به فراموش‌کردن رضا شاه را نباید نادیده گرفت.
به جای استیضاح ذوالقرنین‌هایی که
با وعدهٔ ظهور قریب‌الوقوع و اجرای احکام انسانساز سوار شدند و کار و بار ِ
تا هفت‌پشت‌شان توپ ِ توپ، چسبیدن یقهٔ گروهی ایده‌آلیست رؤیاپرور که زمانی
”درينظلام درخشيد و جست
و رفت“ شاید ترفند دیگری باشد برای خلط موضوع و رد گم کردن در نیرنگستان
آریایی‌ــ اسلامی‌مان.
خود این سؤال که
چرا ’چپیا، روشنفکرا‘ گذاشتند ”اینا“ به قدرت برسند و طبقه‌ای جدید با
گلوهای گشاد و جیبهای عمیق شکل بگیرد جای درنگ و پرسش دارد.
هیئت حاکمهٔ ایران دست به دعا برداشته که کاش دلارهایی برسد، و قاطبهٔ
جماعت در سراسر طیف سیاسی به نرده‌های کاخ سفید دخیل بسته‌اند مگر چماق
بزرگش چماق داخلی را از کار بیندازد.
سوءتعبیر اگر در همین حد می‌ماند زیاد مهم نبود. اما یک برداشت غلط
رفته‌رفته به نتیجه‌گیری‌های بزرگ منجر می‌شود و به صدور رأی، نظریه‌پردازی
و یافتن مصادیقی دیگر برای برداشت احتمالاً نادرست.
دههٔ ٦٠ جماعت به تلویزیون وطنی ”پشم شیشه“ می‌گفتند. آیا دارندهٔ
این کیبورد هم اگر پیش‌نویس قانون اساسی تألیف کند ممکن است روزی از تصویر
محاسنش (با الهام از ”آن خشت بود که پـُر توان زد“) برای تبلیغ مادّه‌ای به
نام پشم خشت استفاده شود؟
نبردی
که اکنون در برابر چشمهای آستیگمات ما جریان دارد بین برخورداری و داشتن و
نابرخورداری و نداشتن، بین اقلیت کوچک حکومت‌کننده و اکثریت بزرگ
حکومت‌شونده، و میان اسلام و ایران است.
مطوّل‌نامه‌ها و قلمزنان همسو
می‌کوشند جا بیندازند که اوضاع کنونی تقصیر درس‌خوانده‌های روزگار پیش و
نتیجهٔ نافهمی آنهاست. در همان حال،
تبلیغاتشان
ایرانشهربازی را به بیرون از کلاس درس و
به سطح جامعه پمپاژ میکند.
ظریفی اهل
کشور همسایه در صفحهٔ فیسبوک نوشت: ”مشکل انتخابات در افغانستان به زبان
ساده این است: هر یک از دو طرف پیشتاز فکر میکند که رقیبش تقلب خواهد کرد.
و این فکر درستی هم هست.“
اینکه یک کتاب را 16، 17 نفر ترجمه می‌کنند مسخره‌بازی و ناخنک‌زدن
است. یک کتاب قاعدتاً پس از دو یا سه بار ترجمه‌کردن باید
ایرادهایش بر طرف شده باشد. چطور بعد از 13 بار ترجمه‌کردن،
ترجمهٔ سبزدهم از اولی بهتر نیست؟
در ایران کنونی مشکل بتوان گفت چیزی از نوار حائل فرضی باقی مانده باشد.
منطقهٔ حائلی برای اعراض و اعتراض و تک‌روی وجود ندارد. در ادامهٔ
نبرد فرسایشی، اسلام و ایران شاخ به شاخند. یا با اونایی یا با اینا.
معیار نهایی و غایی و فصل‌الخطاب البته پول است و نتایج و
متفرعات آن. اما ملغمه گاه در چنان لایه‌هایی پیچیده می‌شود و چیزهایی
متفاوت چنان با هم ترکیب می‌شوند که نمی‌توان با قاطعیت گفت چی‌به‌چی و
کی‌به‌کی است.
نوبت چمباتمه‌زنندگان و جاخوش‌کردگان بر "سر سفرهٔ انقلاب
و نظام" است که
پس از رساندن پولهای مسروقه و خانم و بچه‌ها به جایی امن در
بهشت خارجه،
دست‌کم تک‌وتوک سامورایی‌وار دست به هاراکیری بزنند تا
همگان ببینند بارقه‌ای
از حیا و شرف باقی مانده است
و جای مهر بر پیشانی تنها برای فریب خلق نیست.
دفاع این قبیل اشخاص
از حکومت اسلامی تأثیری ضد
مقصود دارد و
گردانندگان برنامه‌ها می‌دانند
حوصلهٔ قاطبهٔ بینندگان
را سر می‌بـَرد.
اما آیا انتخاب
صحیح این است که آنها را حذف
کنند؟
محروم‌ماندن ایران
از موهبت دلار نه موقتی است و نه به آسانی قابل
دُور زدن یا برگشت. رهایی از این طاس لغزنده و تار عنکبوت چسبناک بسیار بیش از آنکه برخی گمان
می‌کنند طول و تفصیل خواهد داشت و به درازا خواهد کشید. جنگ فرسایشی
کنونی نبردی است از نوع لایه‌لایه بریدن
کالباس.
انقلاب اسلامی نامی است
از نوع بـِرند برای مجمع‌الدستجات
قدرتهای خیابانی که
سالهاست بر سر شیوهٔ درست و نادرست زندگی با اکثریت عظیم جامعه بگومگو
دارند. مهمترین ناسازگاری خرده‌فرهنگ‌های ایران
سبک زندگی از نظر جایگاه زنان درس‌خواندهٔ شهری است.
تلقی نسلها از همدیگر همه جا
همواره کم‌وبیش همین بوده که جوانترها به نظر بزرگترها کتاب صحیح و پربار
نمی‌خوانند و از علم و معرفت بویی نبرده‌اند. و مسن‌ترها به نظر جوانها به
حرفهایی عتیقه چسبیده‌اند که بوی نا می‌دهد و به اینجا و اکنون ربطی
ندارد.
